Antički povesničari pisali su da je Indija toliko bogata zlatom da ga iz dubina zemlje vade veliki mravi. Ostaci vojske Aleksandra Makedonskog mogli su u to i da se uvere.
Za Stare Grke Indija je bila daleka i prebogata država s kraja sveta. Iako su predstave Sveta doživljavale određene promene tokom četiri stoleća – od pesnika Homera do istoričara Herodota – Indija je ostala nedokučiva. Delimično pod vlašću helenskih arhineprijatelja Persijanaca upravo je Indija davala najveće prinose prebogatoj riznici kralja-kraljeva koji je stolovao u Suzi i Persepolisu.
Uoči pohoda Aleksandra Velikog saznanja o indijskom potkontinentu još su se svodila na sećanja retkih moreplovaca koji su u žanru „oplovljavanja” opisivali zemlje čudnih ljudi i običaja. Jedan od njih, Skilak, opisao je reku Ind tvrdeći da je šira od svih svetskih reka uzetih zajedno. Antički povesničari pisali su da je Indija bila bogata zlatom koje su iz dubina zemlje vadili veliki mravi!
Diodot spasilac
Diodot
Blistavi pohod Aleksandra Velikog odveo je makedonsku vojsku do Inda. Polovinu desetogodišnje kampanje energični makedonski kralj proveo je u neprohodnim oblastima Baktrije i Indije – na području današnjih Avganistana, Pakistana i Indije. Uprkos pobedama, činjenici da je uspeo da osvoji čak i tvrđavu za koju se verovalo da će samo krilati ljudi biti u stanju da je zauzmu, što je savladao čak i ogromnu vojsku indijskog kralja Pora zajedno sa njenim bojnim slonovima, makedonska vojska odbila je želju svog energičnog vladara da zajedno sa njim nastupi dalje ka Istoku, „do kraja Sveta”. Posle Aleksandrove smrti daleke zemlje, u to vreme poznate kao Baktrija i Indija, ostale su po strani tokom četrdesetogodišnjih ratova među Aleksandrovim zavađenim vojskovođama i naslednicima – dijadosima.
Najuspešniji među dijadosima Seleuk Prvi uspeo je krajem 4. veka pre naše ere da objedini gotovo sve azijske zemlje nekadašnjeg Aleksandrovog carstva. Međutim, ovaj vladar uskoro je bio primoran da se okrene Zapadu i moćnom indijskom vladaru Čandragupti prepusti prostrana područja. Kada je konačno širom helenističkih država uspostavljen mir, istočna granica prostrane Seleukidske monarhije obuhvatala je daleke istočne satrapije Partiju i Baktriju.
Trideset godina kasnije jedna od mnogobrojnih dinastičkih kriza dovela je do odmetanja Partije, tada još malene oblasti u blizini Kaspijskog mora. Tako je, na neki način, obnovljena persijska monarhija. Baktrija, u kojoj je makedonska i grčka kolonizacija izgleda bila uspešnija, i sama je bila prinuđena da u to vreme uspostavi nezavisnost kako bi se održala pred napadima varvara. Tako je izolovana hiljadama kilometara na Istoku nastala helenistička monarhija koja će postojati tokom četvrt milenijuma. Do danas su poznata imena čak tridesetorice njenih vladara. Istorija ovih helinističkih država, koja nam je do danas tek delimično poznata, bila je burna i slavna. Zanimljivo, ali helenistički vladari Baktrijskog kraljevstva i kasnije Indo-grčke monarhije uspeli su da pređu granice velikih reka koje su zaustavile Aleksandra Velikog. Indo-grčko kraljevstvo održalo se duže od bilo kog od desetak država nastalih na nasleđu Aleksandrovog carstva. Poslednji njegov vladar sišao je s istorijske pozornice 10. godine, četrdeset godina nakon što je smrću egipatske kraljice Kleopatre ugašeno egipatsko Lagidsko kraljevstvo, poslednja helenistička država u Sredozemlju.
Nepobedivi do okeana
O prvom vladaru helenističke države u Baktriji zna se toliko malo da do danas više nije izvesno ni da li je uopšte postojao. Baktrija je pod Diodotom Prvim uspela da stekne nezavisnost, ali je uskoro bila Partskim kraljevstvom odvojena od ostalih helenističkih monarhija. Savremeni istoričari s helenskog zapada pisali su o Diodotu kao vladaru prebogate zemlje sa hiljadu gradova! Do našeg vremena pojavila se i sumnja da su Diodot Prvi i indijski vladar-filozof Ašoka, savremenici i susedi koji nikada nisu zajedno spomenuti, u stvari jedna ličnost.
Novac
Novac sa likom Demetrija Prvog Najveći nađeni zlatnik iz Buhare sa likom Eukratida, jednog od helenističkih vladara Menanderov lik na novčiću
Kako god bilo, Diodot je ratovao s Parćanima i savremenici su mu nadenuli nadimak Spasilac (Soter). Već njegovi naslednici ujedinili su snage s ovim opasnim susedima, kako bi se odbranili od matične helenističke Seleukidske carevine. Diodota Prvog nasledio je sin Eutidem Prvi. Čitava dinastija ponela je njegovo ime. Kada je moćna Maurijska dinastija u Indiji 185. godine pre naše ere srušena, baktrijske trupe prešle su granicu zauzele dolinu Kabula (u današnjem Avganistanu).
Demetrije kralj Indije
Eutidemov naslednik Demetrije Prvi spominje se u vreme kada se njegov otac uspešno odbranio od poslednje velike ofanzive sa Zapada, nastojanja Antioha Trećeg Velikog da pod vlast Seleukidskog carstva vrati zemlje kojima je više od jednog stoleća ranije granice postavio Aleksandrov pohod. Demetrije Prvi Nepobedivi uspeo je da zagospodari zemljama na jugu, sve do Idijskog okeana. Ovaj moćni vladar s vojskom je prešao sve granice koje je ranije postavila neka helenistička vojska. O Demetrijevim uspesima doznajemo iz šturih vesti, dva veka poznijih autora koji su živeli hiljadama kilometara na zapad, kao i s velikog broja novčića rasutih širom njegove carevine. Na novcu je prikazan namršten s predstavom slonove glave sa surlom na šlemu. Veruje se da je Demetrije Prvi bio vladar koji je počeo da nosi titulu kralja Indije, kao i da je uspostavio sopstvenu eru – posebno računanje vremena počev od 186/5. godine pre naše ere.
Vladari Grčko-baktrijskog kraljevstva proširili su granice države na sever i istok od najdaljeg prodora Aleksandra Velikog, Aleksandrije Eshate, najistočnijeg grada nazvanog po velikom osvajaču. Antički istoričar Strabon potvrdio je da su oko 220. godine granice Baktrije doprle do zemlje Seresa. Ovaj naziv izveden je od grčkog naziva za svilu. Statuete grčih vojnika pronađene su na području nekadašnjeg Kineskog carstva. Istoričari su prepoznali grčke uticaje kod mnogobrojnih umetničkih i upotrebnih predmeta iz tog razdoblja. Stanovnici helenističke Baktrije su od Kineza preuzeli tehnologiju dobijanja nikla, o čemu svedoče novčići čije je kovanje počelo upravo u tom razdoblju. Tehnologiju obrade nikla Evropa je prihvatila tek više od dve hiljade godina kasnije, u 19. stoleću.
Kralj nadahnut mudrošću
Kineska slika helenističkog ratnika Stotinu godina kasnije, 126. godine pre nove ere, jedan kineski istraživač i carski izaslanik posetio je Baktriju. Kada je o svojim utiscima izvestio cara Han Vudija, ovaj je izneo sledeći stav o svojim helenističkim susedima: „... u posedu Baktrije i Partije nalaze se velike države ispunjene retkim stvarima, njihovo stanovništvo živi u kućama i bavi se istim poslovima kao i Kinezi, pridajući veliku vrednost bogatoj kineskoj proizvodnji.”
Demetrijeva smrt dovela je do decenija nemira. Izgleda da se u to vreme Indo-grčko kraljevstvo odvojilo od Baktrije. Nekoliko decenija kasnije, sredinom 2. veka pre naše ere, na presto dolazi najveći osvajač među helenističkim vladarima Baktrije i Indije. Reč je Menanderu Prvom.
Kralj Menander uspeo je da dovrši delo Aleksandra Velikog. Iako o njegovoj vladavini imamo tek nekoliko oskudnih podataka, izvesno je da je Menander uspeo da sruši carstvo Sunga, najveću državu indijskog potkontinenta. Njegove trupe nisu samo stigle do reke Gang, već su je prešle i, osvojivši prostrane zemlje srednje Indije, stigle su pod zidine prestonice Sunga – Pataliputre. Ovaj grad, današnja Patna, nalazi se dve hiljade kilometara istočno od granica Menanderovog carstva. Tada je njegove zemlje napao njegov sused baktrijski kralj Eukratid Prvi, osvojivši zemlje sve do reke Ind. Menander je konačno uspeo da zaustavi baktrijske napade. Ovaj veliki vladar ostao je upamćen u indijskom predanju i budističkoj književnosti. Smatra se da je ispovedao budizam, a u narodnoj uspomeni javlja se tokom više od hiljadu godina pod imenom Milinda. Menander je uspostavio i kult Atine – „Narodne zaštitnice” koji će održavati potonji vladari Indo-grčkog carstva.
Prema indijskom predanju, kralj Milinda (Menander) naposletku se, nadahnut mudrošću, odrekao prestola i imovine, pošavši u svet kao budistički duhovnik. Slavni istoričar Plutarh zapisao je da je kralj Menander posle smrti bio toliko slavljen da su se gradovi njegove države sporazumeli da njegov pepeo ravnopravno podele i svi mu podignu spomenike.
Javani odlaze
Statua Atine Menanderova smrt označila je kraj uspona helenističkih monarhija u Indiniji i Baktriji. U Indo-grčkom carstvu započelo je doba nemira. Pretpostavlja se da su se o vlast otimali njegova udovica Agatokleja, sin Straton i drugi pretendenti. Ubrzo su zapadni krajevi carstva stekli samostalnost. Takva sudbina Indo-grčkog carstva ipak nije bila gora od zle kobi Baktrije. Matična država i suparnica postala je tih godina žrtva upada varvara. Skiti i Jueži, narod nepoznatog porekla, koji se doselio iz pograničnih krajeva Kine, preplavili su Baktriju. Veruje se da je baktrijski kralj Heliokle poginuo u bici protiv varvara posle koje je njegova država propala. Planinski venac Hindukuš zaštitio je Indo-grčko carstvo. Pad Baktrije je, međutim, doveo do njegove potpune izolacije. Čini se da je Indo-grčka monarhija plaćala danak varvarima budući da je širom pokorene Baktrije nađen njen novac s dvojezičnim natpisima iz tog razdoblja.
U vreme kada se u Rimu rodio Cezar, četvrt milenijuma posle smrti Aleksandra Velikog, Indo-grčko carstvo počelo je da gubi posede na Istoku. Posle stošesnaest godina vladavine Javana (kako su dalekoistočni narodi zvali Grke, ovaj naziv potekao je od imenice Jonjani, koja se odnosi na grčke stanovnike zapadne obale Male Azije), Matura – grad koji se nalazi u blizini Delhija – počeo je da kuje sopstveni novac. Mnogi veliki gradovi učinili su isto. Posle kratkotrajnog ujedinjenja pod vladarem zapadnog dela carstva – Filoksenom, Indo-grčko carstvo zauvek je podeljeno.
Sredinom 1. veka pre nove ere kralja zapadnog Indo-grčkog carstva Hipsotrata zbacio je skitski vladar Azes Prvi. Umesto da unište carstvo, varvari su uspostavili Indo-skitsku dinastiju i tako mu produžili postojanje. Novac je i dalje kovan, a vararski vladari su i sami primili budizam.
Negde u isto vreme, u prvoj deceniji nove ere, varvari su konačno, posle više od dvestapedeset godina postojanja, pokorili poslednje ostatke helinističke države u Indiji. Početkom 1. veka poslednji helenistički kralj Teodamus upravljao je severnim oblastima današnjeg Pakistana. Zbacili su ga varavari sa severa. Postepeno je nestalo grčko nasleđe, na novcu je navođena Teodamusova kraljevska titula „su”, grčka verzija kušanske imenice „šah”. Oko 10. godine u Pendžabu je okončana i vladavina Startona Drugog koga je na prestolu zamenio skitski vladar Rađuvula. Tako je završena jedna epoha.
Nema komentara:
Objavi komentar