Freske manastira Sopoćani su pravo remek-delo umetnosti, što je mnogo godina kasnije Sopoćanima donelo svetsku slavu. Danas je jedan od najznačajnijih srpskih kulturnih spomenika, koji je 1979. godine uvršćen na UNESKO-vu listu svetske baštine u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Stari Ras i Sopoćani.
Iz Wikipedije:
Naziv manastira vodi poreklo od slovenske reči sopot što znači izvor. Time je naglašeno da je kralj Stefan Uroš I „Raški na izvoru“ podigao veličanstven manastir. Tokom srednjeg veka uobičajeni nazivi su bili „sopotski manastir“ ili „dom Svete Trojice“.
U manastiru danas boravi 30 monaha i iskušenika. Bratstvo je osnovano 1996. godine kada je 10 monaha i iskušenika prešli iz manastira Crna Reka. Do tada je u manastiru boravilo sestrinstvo koje se iste godine preselilo u manastir Gorioč u Metohiji. Tokom rata na Kosovu i Metohiji spaljen je manastir Zočište, a velika svetinja iz tog manastira, deo moštiju svetih lekara Kozme i Damjana je prenet u manastir Sopoćani. Nakon mnogo godina, 2002. godine deo moštiju ktitora manastira kralja Stefana Uroša I je preneto iz Pivskog manastira.
Manastir je opštežiteljni, a monasi se između ostalog bave održavanjem crkve, baštovanstvom, voćarstvom i pčelarstvom, radom u zanatskoj radionici ili u umetničkom ateljeu. U manastiru postoje tri ateljea: ikonopisački, krojački i duborezački. Sveukupni život manastira tj. monaha u njemu svodi se na duhovnu obnovu. Manastir Sopoćani zbog svog duhovnog i istorijskog značaja i danas nosi istorijsku titulu Carske Lavre.
Kralj Stefan Uroš I je odabrao neke od najboljih umetnika, koji su bez svake sumnje došli iz Carigrada ondašnje kulturne prestonice sveta. Nije poznato kada su freske tačno naslikane, ali se pretpostvlja da su nastale između 1272. i 1276. godine. Nema sumnje da je na izradi fresaka bio angažovan veći broj umetnika, od čega su dva najbolja slikara naslikala površine u naosu i oltarskom prostoru. Do danas je ostala tajna ko su bili ovi veliki slikari, kojima u njihovom vremenu nije bilo ravnih.
Najjači utisak ostavlja kompozicija Uspenje Presvete Bogorodice, koja pokriva čitavu površinu od 40 kvadratnih metara zapadnog zida. Freska prikazuje bol apostola, arhijereja, jerusalimskih žena, anđela i Hrista zbog smrti Bogorodice. Monumentalnost freske je izražena i nenametljivim iskazivanjem tuge. Naime, apostoli samo lakom priklonjenošću, jedva primetno podignutom obrvom ili nabranim čelom, bez grča i lažnog patosa ispoljavaju svoj bol. Zbog svoje lepote, ova freska je bila predmet posebne pažnje na mnogim svetskim izložbama.
Na južnoj strani zapadnog traveja, pored ktitorske kompozicije sa kraljem Urošem koji drži model crkve, prikazano je Raspeće u drugoj zoni i Vaskrsenje Lazara u trećoj (danas uništeno). Ovoj kompoziciji je pandan činila scena Cveti, a Raspeću kompozicija Silazak Hrista u Ad. Na južnom zidu potkupolnog prostora smeštene su samo dve scene: Sretenje i Hristos u hramu, a nasuprot njih: Rođenje Hristovo i Preobraženje. Na jako oštećenim površinama svodova pevnica očuvani su delovi Krštenja Hristovog, Gostoljublja Avramovog i Četrdeset mučenika sevastijskih. U prvoj zoni ovih pevnica su prikazane većinom oštećene figure apostola i dvojice svetih vrača.
Lepota fresaka manastira Sopoćani je danas poznata u celom Svetu, a i van naučnih krugova se smatra da je reč o najvećem dometu evropskog slikarstva za vreme kada su freske nastale. Tajna lepote živopisa leži u privrženosti idealima večite antičke lepote. Sopoćansko slikarstvo je usamljeno u svom izrazu monumentalnosti i načinu ispoljavanja antičke lepote i ne može se objasniti jasnom razvojnom linijom srpskog slikarstva.
Sopoćanske freske se antičkim formalnim sredstvima obraćaju pravoslavnom posmatraču. U živopisu je sve posvećeno ideji monumentalnosti. Pa tako iz pregleda tematike glavnog broda jasno je da je u prvom planu želja ka sažetom izražavanju, bez suvišne opširnosti u broju kompozicija, kojih ukupno ima 21, niti u detaljima unutar izabranih tema. Svakoj pojedinačnoj kompoziciji umetnici su odredili skladan arhitektonski ili slikani okvir, a kompozicije su organizovali obično oko okosnica geometrijskog oblika. Zbog toga su njihove slike pregledne, jasne i uravnotežne u izgledu i monumentalne u izrazu. Na taj način je umetnik uspeo da održi stvarnu ležernost, čvrstu strukturu koja ne odbija i uravnoteženost koja ne zamara. Umetnik je to postigao najpre zahvaljujući boji. Izbor osnovnih boja se svodi na ljubičastu, zelenu i oker koje se ritmički smenjuju na zlatnoj pozadini.
Monumentalnost sopoćanskih fresaka je ispoljena na izrazit način i u nenametljivom izražavanju tuge. To je najviše uočljivo na kompoziciji Uspenje Presvete Bogorodice. Helenistički i carigradski duh, koji su umetnici doneli, obeležili su sopoćanski živopis odmerenošću, spokojstvom i skupocenošću posebne vrste. Pozadina na freskama bila je zlatna, a iscrtane linije po njoj dočaravale su sjaj mozaika, dok su ih uokviravali reljefni ukrasi od štuka, nekad obojeni crveno, plavo i zlatno. Ono što su umetnici u Sopoćanima uspeli da u linearnosti i koloritu oslikaju sreće se još jedino u italijanskoj renesansi.
Nema komentara:
Objavi komentar